Gan và chức năng của gan
Gan là một bộ phận quan trọng trong cơ thể con người. Nếu gan bị tổn thương, sức khỏe sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng.
Vị trí của gan
Gan là bộ phận nằm bên phải ổ bụng, ngay dưới cơ hoành và có một phần lẫn sang bên trái. Gan tiếp giáp với nhiều bộ phận khác như: phía trước bên trái tiếp giáp với dạ dày, phía dưới giáp với ruột non, phía sau bên phải giáp thận phải và mặt dưới gan là túi mật.
Gan có hình dạng tựa như nửa quả dưa hấu cắt chéo, chạy dọc theo cung sườn phải và bắt chéo sang vùng thượng vị, cung sườn trái.
Chức năng chính của gan
Gan là bộ phận vô cùng quan trọng đối với sức khỏe, đảm nhiệm nhiều chức năng khác nhau, trong đó có 5 nhiệm vụ chính là chức năng chuyển hóa, chức năng tổng hợp, chức năng thải độc, chức năng dự trữ và chức năng tạo mật.
- Chức năng chuyển hóa
- Chức năng tổng hợp
- Chức năng thải độc.
- Chức năng tạo mật
- Chức năng dự trữ
1. BỆNH SUY GAN LÀ GÌ?
Việc tiếp xúc nhiều với hóa chất độc hại, vi khuẩn, virus có thể khiến gan bị tổn thương và dẫn đến suy gan. Lúc này, gan không thực hiện được các chức năng chính đối với cơ thể hoặc hoạt động nhưng không còn chính xác.
Suy gan tiến triển trong nhiều năm và có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh nếu không được điều trị sớm. Có 2 loại suy gan gồm:
Suy gan cấp tính: Là tình trạng gan bị tổn thương một cách nhanh chóng và thường không kéo dài, chỉ trong vài ngày hoặc vài tuần. Bệnh thường không có triệu chứng và có thể xảy ra đột ngột. Nguyên nhân chính gây suy gan cấp tính là do ngộ độc nấm, uống nhiều acetaminophen hoặc uống thuốc quá liều.
Suy gan mãn tính: Là tình trạng gan bị tổn thương trong thời gian dài, diễn ra chậm, có thể vài tháng hoặc vài năm mới có biểu hiện rõ ràng. Nguyên nhân chính gây suy gan mãn tính là do xơ gan và chủ yếu là do uống rượu thường xuyên trong thời gian dài.
Suy gan gồm 2 dạng là :
- Suy gan cấp có thể xảy ra đột ngột mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Bệnh thường tấn công nhanh và chức năng gan sẽ bị mất trong vòng vài ngày hoặc vài tuần.
- Suy gan mãn tính thường là kết quả của xơ gan, diễn tiến của bệnh chậm, có thể mất vài tháng hoặc vài năm mới xuất hiện triệu chứng của bệnh.
Các giai đoạn bệnh gan:
Giai đoạn 1: Viêm
Ở giai đoạn đầu, gan sẽ bị viêm và có thể gây đau hoặc không có bất cứ triệu chứng nào/
Giai đoạn 2: Xơ hóa / sẹo
Nếu viêm gan không được điều trị sẽ gây sẹo. Mô sẹo tích tụ trong gan sẽ ngăn chặn lưu lượng máu, khiến gan muốn làm việc bình thường thì phải hoạt động vất vả hơn.
Giai đoạn 3: Xơ gan
Các mô sẹo càng ngày phát triển, lấn át gần hết tế bào gan khỏe mạnh. Gan không thể hoạt động đúng chức năng vốn có, hay thậm chí là ngừng hoạt động.
Giai đoạn 4 (cuối): Suy gan
Gan có thể bị sưng, chảy máu trong, mất chức năng thận, tràn dịch trong bụng, cũng như xuất hiện các vấn đề ở phổi kèm theo. Ghép gan là phương pháp điều trị duy nhất ở giai đoạn này.
Giai đoạn suy gan, người bệnh được chỉ định ghép gan
2. NGUYÊN NHÂN
Suy gan là hiện tượng chức năng gan suy giảm, gan bị hủy hoại, biến dạng và khó phục hồi. Suy gan dẫn đến gan không thể thực hiện các chức năng quan trọng đối với cơ thể. Nguyên nhân gây suy gan:
- Viêm gan vi rút A, B, C, D, ..có nguy cơ cao bị suy gan.
- Do sử dụng các loại thuốc thời gian dài, thường xuyên như Peracetamol. Thuốc kháng viêm không steroid, Halothane, ...
- Ngộ độc các loại nấm
- Uống nhiều bia rượu, thuốc lá
- Chế độ ăn uống chứa nhiều cất độc hại khiến khiến gan phải làm việc quá sức trong thời gian dài dẫn đến chức năng gan suy giảm
1. Cấp tính
Suy gan cấp tính là khi gan ngừng hoạt động trong vòng vài ngày hoặc vài tuần. Hầu hết bệnh nhân đều không hề mắc bệnh về gan hoặc gặp triệu chứng bất thường nào trước đây. Các nguyên nhân bao gồm:
Quá liều Acetaminophen: Liều lớn có thể làm hỏng gan hoặc dẫn đến suy giảm chức năng gan;
Các loại virus viêm gan A, B và E, virus Epstein-Barr, cytomegalovirus và virus herpes simplex: Làm tổn thương gan hoặc xơ gan;
Phản ứng với một số loại thuốc kê đơn và thảo dược: Thuốc có thể tiêu diệt tế bào trong gan hoặc làm hỏng các ống dẫn giữa gan và mật;
Ăn nấm dại độc hại: Nấm Amanita phalloides - còn được gọi là mũ tử thần, chứa độc tố gây tổn thương tế bào gan và dẫn đến suy gan trong vài ngày;
Viêm gan tự miễn: Tương tự viêm gan virus, căn bệnh này cũng tấn công gan và có thể dẫn đến chức năng gan suy giảm cấp tính;
Bệnh Wilson: Là một bệnh di truyền, ngăn cản chức năng đào thải đồng của cơ thể, khiến đồng tích tụ và gây hại cho gan;
Bệnh lý Wilson tác động đến gan
Gan nhiễm mỡ cấp tính trong thai kỳ: Tình trạng này khá hiếm gặp, khi chất béo dư thừa tập trung vào gan và gây hại cho gan;
Sốc nhiễm khuẩn: Nhiễm trùng quá mức trong cơ thể sẽ làm hỏng gan hoặc khiến gan ngừng hoạt động;
Hội chứng Budd Chiari: Là một bệnh hiếm gặp, làm thu hẹp và tắc nghẽn các mạch máu trong gan;
Độc tố công nghiệp: Nhiều hóa chất như carbon tetrachloride, chất tẩy rửa và tẩy dầu mỡ trên bề mặt kim loại,... có thể làm hỏng chức năng thải độc gan.
2. Mạn tính
Chức năng gan suy giảm mạn tính là những tổn thương gan tích tụ theo thời gian và khiến gan ngừng hoạt động. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Viêm gan B: Khiến gan bị sưng lên và không thể hoạt động đúng theo chức năng vốn có;
- Viêm gan C: Nếu mắc bệnh lâu dài có thể dẫn đến xơ gan;
- Lạm dụng rượu: Theo thời gian cũng dẫn đến xơ gan;
- Thừa sắt (Hemochromatosis): Rối loạn di truyền này khiến cơ thể hấp thụ và dự trữ quá nhiều chất sắt. Sắt tích tụ trong gan và gây ra xơ gan.
Các tình trạng khác cũng có nguy cơ dẫn đến suy gan mạn là:
- Viêm gan A: Sử dụng thực phẩm hoặc nước bị nhiễm virus, hoặc tiếp xúc gần gũi với người bệnh có thể khiến bạn bị lây nhiễm. Viêm gan A thường tự khỏi sau 1 thời gian ngắn;
- Viêm gan tự miễn: Hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào gan và gây viêm;
- Xơ gan: Uống rượu trong thời gian dài hoặc có vết sẹo trong gan sẽ khiến gan gặp khó khăn, thậm chí là không thể hoạt động bình thường;
- Viêm đường mật xơ hóa nguyên phát: Làm tổn thương ống mật dần dần, chủ yếu xuất hiện ở nam giới trẻ tuổi;
- Tăng oxalat niệu: Khi thận không thể loại bỏ các tinh thể canxi oxalate qua nước tiểu, lâu dần cũng ảnh hưởng đến thải độc gan;
- Bệnh Wilson: Là bệnh di truyền hiếm gặp, khiến người bệnh lưu trữ quá nhiều đồng trong não và gan;
- Thiếu hụt alpha-1 antitrypsin: Tình trạng di truyền này có thể dẫn đến bệnh phổi hoặc gan;
- Ung thư gan: Những người mắc viêm gan B hoặc C lâu dài thường dẫn đến ung thư;
- U tuyến gan: Khối u lành tính xuất hiện trên một lá gan khỏe mạnh, thường gặp ở phụ nữ từ 20 - 44 tuổi;
- Bệnh gan nhiễm mỡ: Các tế bào mỡ thừa có thể tích tụ trên gan, thường gặp ở những người thừa cân, béo phì hoặc có cholesterol cao. Trong khi bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rượu thì xuất hiện ở người nghiện rượu nặng;
- Viêm gan do rượu: Viêm gan do uống nhiều rượu hoặc lạm dụng rượu trong thời gian dài;
- Hội chứng Alagille: Rối loạn di truyền khiến người bệnh có số lượng ống dẫn mật trong gan ít hơn bình thường;
- Viêm đường mật tiên phát: Theo thời gian, xơ gan mật tiên phát phá hủy các ống dẫn mật nhỏ trong gan;
- Rối loạn chuyển hóa đường Galactosemia: Người bệnh không thể sử dụng được galactose - một loại đường có trong nhiều thực phẩm, gây tích tụ nhiều trong cơ thể và làm tổn thương thải độc gan;
3. TRIỆU CHỨNG & DẤU HIỆU
Triệu chứng của suy không có rõ ràng khi ở giai đoạn đầu. Bạn có thể gặp các biểu hiện như:
- Buồn nôn
- Chán ăn, mệt mỏi
- Tiêu chảy
- Giảm cân
Khi bệnh tiến triển nặng hơn sẽ đi kèm các triệu chứng:
Vàng mắt, vàng da: Đây là triệu chứng điển hình của các bệnh về gan. Nguyên nhân là do khi bị suy gan, chức năng gan suy giảm dẫn tới sự tích tụ bilirubin trong máu và gây nên tình trạng vàng da, vàng mắt.
Bầm da hoặc chảy máu: Suy gan khiến gan không còn thải độc máu tốt và bạn sẽ gặp phải các vấn đề về đông máu bề mặt da. Đây là nguyên nhân gây nên các vết bầm trên da, thậm chí chảy máu.
Chướng bụng, tích tụ dịch trong bụng: Gan nằm dưới sườn phải nên nó có thể khiến bạn bị đau nhói hoặc đau âm ỉ khu vực sườn phải khi bị suy gan.
Chân phù nề và tích tụ dịch
Khi gặp bất cứ dấu hiệu nào kể trên, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán bệnh chính xác nhằm đưa ra phương pháp chữa trị kịp thời, hiệu quả.
4. BIẾN CHỨNG
Nếu không được điều trị kịp thời, chức năng gan suy giảm có nguy cơ dẫn đến các biến chứng như:
Phù não: Suy gan thường gây tích tụ chất lỏng. Ngoài bụng, dịch cũng có thể tràn vào trong não và làm tăng áp;
Khó đông máu: Gan đóng vai trò lớn trong việc giúp máu đông lại. Khi gan ngừng hoạt động, bạn có nguy cơ bị chảy máu không thể cầm được;
Nhiễm trùng: Bệnh gan giai đoạn cuối có thể khiến bạn dễ bị nhiễm trùng, dẫn đến viêm phổi và nhiễm trùng tiểu;
Suy thận: Suy gan có thể làm thay đổi cách hoạt động của thận và dẫn đến suy giảm chức năng thận.
5. BỆNH CÓ NGUY HIỂM KO?
Suy gan là một bệnh lý khá nguy hiểm khi gan bị tổn thương hoặc không thực hiện được chức năng gan. Tình trạng này có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh nên cần được xử trí kịp thời.
Tóm lại, suy giảm chức năng gan là một tình trạng đe dọa tính mạng, đòi hỏi phải được chăm sóc y tế khẩn cấp. Thông thường, các bệnh về gan xảy ra dần dần trong nhiều năm, đến giai đoạn cuối thì gọi là chức năng gan suy giảm. Nhưng cũng có tình trạng hiếm gặp hơn - được gọi là suy gan cấp tính, xảy ra nhanh chóng chỉ trong 48 giờ và khó phát hiện từ đầu.
6. PHÒNG NGỪA
Các bác sĩ khuyến cáo mọi người:
- Tiêm vắc-xin để ngăn ngừa viêm gan A và B;
- Tuân thủ chế độ ăn uống hợp lý;
- Duy trì cân nặng vừa phải, khỏe mạnh;
- Không uống quá nhiều rượu, tránh uống rượu khi đang dùng acetaminophen;
- Giữ gìn vệ sinh cá nhân, rửa tay kỹ và thường xuyên;
- Không dùng chung đồ cá nhân, như bàn chải đánh răng và dao cạo râu;
- Nếu dự định xăm mình hoặc bấm lỗ trên cơ thể, hãy chọn cơ sở đảm bảo điều kiện vệ sinh và tất cả các thiết bị đều vô trùng;
- Quan hệ tình dục an toàn với bao cao su;
- Không dùng chung bơm kim tiêm với bất kỳ ai.
7. CHẨN ĐOÁN
Để biết được liệu bạn có mắc bệnh suy gan hay không, các bác sĩ sẽ làm một vài xét nghiệm, siêu âm cơ bản:
Xét nghiệm máu: Để phát hiện những bất thường trong máu có liên quan đến bệnh suy gan
Siêu âm, chụp CT: Hình ảnh rõ nét giúp phát hiện những bất thường trên gan
Sinh thiết: Một mảnh gan nhỏ được lấy và kiểm tra giúp phát hiện những tổn thương của gan
8. ĐIỀU TRỊ
Tùy thuộc vào tình trạng bệnh cũng như điều kiện sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp nhằm mang lại hiệu quả cao nhất.
Điều trị bằng thuốc
Với những trường hợp bệnh nhẹ, gan chưa bị tổn thương quá nhiều, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc nhằm chống lại tác nhân gây suy gan và hỗ trợ gan mau phục hồi. Nếu gan chưa bị tổn thương quá nhiều người bệnh sẽ được chỉ định dùng thuốc. Acetylcystein có thể đảo ngược suy gan cấp tính do quá liều acetaminophen với điều kiện dùng ngay lập tức. Ngoài ra còn có các loại thuốc có tác dụng giải độc của nấm hoặc các hóa chất khác.
Phẫu thuật
Với những trường hợp gan bị tổn thương nặng một phần. Người bệnh sẽ được chỉ định phẫu thuật cắt bỏ phần gan bị tổn thương để ngăn chặn lây lan. Gan có khả năng tự hồi phục nên việc cắt bỏ một phần gan sẽ không quá ảnh hưởng đến sức khỏe.
Ghép gan
Khi gan bị tổn thương quá nặng, vùng tổn thương rộng thì người bệnh cần được ghép gan để có thể đảm bảo sức khỏe cho toàn bộ cơ thể.
Chăm sóc hỗ trợ
Nếu chức năng gan suy giảm do virus, bệnh viện sẽ điều trị các triệu chứng của người bệnh cho đến khi virus ngừng hoạt động. Trong những trường hợp này, đôi khi gan sẽ tự phục hồi.
Ghép gan
Nếu suy gan là do tổn thương lâu dài, bước đầu tiên của điều trị là bảo tồn và phục hồi những phần gan vẫn còn khả năng hoạt động. Trường hợp tiến triển đến suy giảm chức năng gan, bệnh nhân bắt buộc phải ghép gan với tỷ lệ thành công khá cao.
9. CÂU HỎI HAY GẶP
Suy giảm chức năng gan nên làm gì?
Khi bị suy gan, bạn cần đặc biệt chú ý đến vấn đề chăm sóc và điều trị để gan mau chóng hồi phục và có thể thực hiện tốt chức năng vốn có của nó.
Cần đi khám sức khỏe định kỳ để nắm bắt tình hình sức khỏe, đồng thời giúp phát hiện bệnh suy gan sớm. Nếu phải điều trị, cần điều trị đúng phác đồ theo chỉ dẫn của bác sĩ, tuyệt đối không được tự ý mua thuốc về uống.
Người bệnh cũng cần thay đổi thói quen sinh hoạt, tập luyện và ăn uống vì nó không chỉ hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả mà còn có tác dụng phòng ngừa bệnh tái phát.
Tiêm vacxin phòng ngừa các bệnh về gan như viêm gan B để hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh về gan
Ăn uống khoa học, bổ sung các thực phẩm tốt cho gan, thực phẩm làm mát gan
Hạn chế tối đa uống rượu bia, hút thuốc lá
Tập thể dục thể thao thường xuyên để tăng cường sức đề kháng phòng tránh bệnh hiệu quả.
Bệnh suy gan có chữa được không?
Việc điều trị suy gan phụ thuộc vào giai đoạn của bệnh. Bác sĩ có thể kê toa thuốc để điều trị bệnh. Nếu chỉ một phần gan bị tổn thương, bạn cần được phẫu thuật để loại bỏ phần bị tổn thương. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra hình ảnh của gan để tìm tổn thương.
Nếu một gan khỏe mạnh bị tổn thương, nó có thể tự phục hồi. Nếu tổn thương quá nặng, đôi khi có thể xảy ra trường hợp suy gan cấp tính. Lúc này, bạn cần phải ghép gan.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
https://hongngochospital.vn/benh-suy-gan/
https://hellobacsi.com/benh-tieu-hoa/benh-gan/suy-gan/
